Savaş Karşıtı Cephe

glykys apeiro polemos

Tatlı Gelir Yaşamayana Savaş

Rusya’nın, komşusu Ukrayna’yı işgale giriştiği şu günler, savaş üzerine yeniden düşünmek, dahası, düşünmenin ötesine geçip savaş karşıtı bir duruş inşa etmek için fırsat sunuyor bize.

Savaşın bozgunculuk, ahmaklık, katliam, yoksulluk, sürgünlük ve dahi en katı haliyle, nesillere sari bir kötülük olduğunu biliyoruz. Doğrudan bir savaşın içinde değilsek de, kendimizi yaşayan milyonlarca savaş mağdurundan birinin yerine koymak bile yeterlidir olan biteni anlamak için.

Saldıran taraf olmak, imha ve katliam emrini vermek, yukarıdan aşağıya bu emrin uygulayıcısı olmak, bunların tümü, silsile halinde ve ortaklaşa icra edilen insanlık suçlarıdır.

Devlet başkanı olmak da, fatih veya kahraman olmak da, “ben sadece bir erim ve bana verilen emri yerine getirdim” demek de katil olmanın mazereti sayılamaz. İşlenen iyilikler kadar kötülüklerin de bir bedeli olacak: ve bu sadece içerisinde bulunduğumuz bu kısacık dünya hayatında değil asıl yüzleşmemiz de ahirettedir!..

Söz konusu insan olduğunda, meleklerin Allah’a sorusunu hatırdan çıkartmamak gerekiyor. Sorudan öte, varoluş üzerine “can alıcı”, kökensel bir tespit bu aynı zamanda. İnsanlık tarihi ile sabit bir hakikat Kur’an’da (Bakara Suresi 30. ayette) şöyle ortaya konuyor:

“Hani Rabbin meleklere, ‘Ben yeryüzünde bir halife kılacağım’ demişti. Onlar, ‘Biz seni övgü ile tesbih ederken ve senin kutsallığını dile getirip dururken orada fesat çıkaracak ve kanlar dökecek birini mi halife kılacaksın?’ dediler. Allah ‘Şüphe yok ki, ben sizin bilmediklerinizi bilirim,’ dedi.”

Allah’a kulluk ve yeryüzünü imar ve ıslah ile sorumlu insan, meleklerin itirazlarını doğrularcasına başlangıç ahdini unutup şeytanın emrine girerse, pekâlâ savaş açar, savaşa katılır, savaşı destekler; kısacası meleklerin tespitinde olduğu gibi yeryüzünde kanlar dökerek fesat çıkarır; iyilik yerine kötülüğü esas alır, yeryüzünü imar yerine ifsad eder. Oysa ahdi hep hatırda tutar ve Allah’ın sahiplenişini dikkate alırsa öldürmemenin, zulmetmemenin, zarar vermemenin, incitmemenin yalnızca Allah’a layık kul olmaktan ve yeryüzünü barış yurdu kılmaktan geçtiğini de unutmaz.

Bize saldırmadıkları sürece asla saldırmayalım, savaş açmayalım, fesat çıkarmayalım. Kabul.

Buraya kadar kolayca geldik ve öyle zannediyorum ki yaygın bir “kabul”le de karşı karşıyayız. Asıl mesele, buradan sonra ortaya koyacağımız yaklaşımda. Şu soru önümüze dikilmiş, cevap bekliyor:

“Ya bize savaş açarlarsa? Düşmanla savaşmayalım, kendimizi (yurdumuzu), insanlığı savunmayalım mı yani?”

Elbette savunalım. Meşru Müdafaa bir haktır. Ne var ki bunu silahlarla değil, kötülüğe karşı insanlığımızla direnerek, sivil itaatsizlik yollarını uygulamaya koyarak yapmaya çalışalım. Başlangıçta direniş yolu olarak en akla yatkın gelen silahlarla karşı koymanın savaşı daha da büyütüp çok daha büyük kötülüklere yol açtığına binlerce kez tanık olmadık mı? Her iki dünya savaşı bize bunu öğretmedi mi?

“İyilikle kötülük bir olmaz. O halde sen kötülüğü en güzel tarzda uzaklaştırmaya bak. Bir de bakarsın ki seninle kendisi arasında düşmanlık olan kişi candan, sıcak bir dost oluvermiş!” (Fussılet Suresi 34. ayet.)

Hiçbir saldırı karşısında öncelikle kötülüğü iyilikle savuşturmanın; şiddeti, şiddet dışı bir direnişle ortadan kaldırmanın imkânlarını denemiş ve tüketmiş değiliz. Oysa ki şiddet şiddeti doğuruyor ve kan kanla temizlenmiyor.

Bu mesele üzerine yıllardır düşünüyorum. Romantik veya hayalperest olarak küçümsenmek pahasına, bir yandan gerçekliğin öte yandan idealin koluna girerek yürümenin derdindeyim. Yalnızca adaletle değil aynı zamanda merhametle kucaklaşmayı arzu ederim.

Bu yazının başına oturmadan önce, kıymetli yazar Ümit Aktaş’ı aradım. Onun her yazdığını önemsemekle birlikte “Cihad ve Şiddet Dışı Direniş” adlı kitabını ayrı bir yere koyarım.

“Bugün Ukrayna cumhurbaşkanının yerinde siz olsaydınız, işgalci Rusya karşısında ne yapardınız” diye sordum kendisine.

“Şiddetsiz bir direnişi örgütlerdim, hiç değilse bunu denerdim” diye yanıtladı.

“Başarılı olma şansı var mı?”

“Denemek lazım. Denemeden olmaz. Evet, kolay değil ama Gandi için de kolay olmamıştı fakat o başarılı oldu.”

Ümit Aktaş, aktarmadan geçemeyeceğim, kritik bir noktanın da altını çizdi ayrıca: “Gandi şiddetsizliği savunmakla birlikte insanlık onuru söz konusu olduğunda ve barışçıl tüm imkânlar tüketildiğinde, onurunu kaybetmektense şiddete başvurmayı da bir hak olarak görmekte ve şöyle demekte: ‘Şiddet dışı yöntemlerin her zaman en iyisi olduğuna şüphe yoktur, ancak bunların kendiliğinden uygulamaya girmediği durumlarda ve tüm ihtimaller denendikten sonra gerekirse şiddete başvurmak, pasif kalmaktan daha şereflidir.”

Bu konulara kafa yormuş isimlerden biri olan Cevdet Said’in, “Şiddet Erdemi Öldürür” adlı kitabını tanıtan bir yazı kaleme almıştım. Said, kitabın, “kötülüğe iyilikle karşılık vermek” başlıklı makalesinde şöyle bir öneride bulunuyor:

“İdfa’ billetî hiye ahsen: kötülüğü iyilikle karşıla, ayeti çerçevesinde modern sosyoloji ve psikoloji bilimleri alanında uzun araştırmalar yapılmalı ve bu araştırmaların sonuçları okullarda ders olarak okutulmalı, bu sonuçlara ilişkin çalıştaylar ve uygulamalı eğitimler yapılmalı, öyküler yazılmalı, diziler ve filmler çekilmeli, benzer etkinliklerle bu yasanın anlaşılması sağlanmalıdır.”

Habil ve Kabil’den bu yana değişen bir şey olmamakla birlikte, ibret alınsın diye indirilen kıssa orda, Kitabın orta yerinde duruyor:

“VE ONLARA gerçeği göstermek için Âdem’in iki oğlunun kıssasını anlat; nasıl ikisinin Allah’a birer takdime sunduklarını ve birinden kabul edildiği halde diğerinden kabul edilmediğini. [Onlardan biri, Kâbil,] “Seni mutlaka öldüreceğim!” demişti. [Kardeşi Hâbil] cevap vermişti: “Unutma ki Allah, yalnız O’na karşı sorumluluk bilinci duyanların takdimesini kabul eder. Beni öldürmek için el uzatsan bile, ben öldürmek için sana el uzatmayacağım: Ben bütün âlemlerin Rabbi Allah’tan korkarım.” (Maide Suresi 27-28)

Dolayısıyla, tarihin bunca deneyiminden sonra, insanlığımızı ortaya koyabilmek ve temel insanlık değerlerini savunabilmek için, adalet, hakkaniyet ve merhamet çerçevesinde bir savaş karşıtı cephe tahkim edebilir ve bu mübarek cephede barış için sonuna dek mücadele edebiliriz. İşte “haklı savaş” ancak böyle yürütülebilir!

‘Şiddetsizliğin Gücü‘ne inanırsak, ‘Sivil İtaatsizlik ve Pasif Direniş‘ ile ‘Kamu Vicdanına Çağrı‘da bulunabiliriz.

Bu yol, giderek ifsad edilen ve yaşama dair imkanlarını yitiren yeryüzünün bir nükleer cehenneme çevrilmemesi için, her halükârda denemeyi hak ediyor.

*Kapaktaki Görsel: An Artist Painted a Haunting Image of an Injured Syrian Boy

Ramazan Günlüğü 17

Bir Müslüman vicdani retçinin Askeri Mahkemece cezalandırılıyor olmasının islamcı yahut muhafazakâr, ana akım yahut “paralel merkez” yahut “yandaş” medya tarafından “görülmediği”, görülmeye değer görülmediği bir zaman ve ortamdayız.

İslami kavramlar bazen çok şeyi açıklar. İmtihan!

Bazı şeyleri hatırlamanın ve hatırlatmanın zamanıdır.

Pınar Öğünç, Asker Doğmayanlar kitabının girişinde Türkiye’deki Vicdani Ret Mücadelesinin tarihini 11 sayfada etraflıca ortaya koyuyor.

Bir yerde şöyle bir “gönderme” yapmış:

“Vicdani Reddini açıklayanların sayısı artarken, 3. Müslüman Öğrenciler Buluşması’ndan da önemli bir bildiri çıktı. Özgür Açılım Platformu, Hür Beyan Hareketi, Umut Gençliği, Genç Öncüler, Felah Çağrısı ve Mavera Gençlik Hareketi’nin imzaladığı metinde, vicdani reddin, insani ve İslami bir hak olduğu belirtilerek çağrıda bulunuluyordu.”

Kitaptaki en çarpıcı bölüm, bana kalırsa ilk bölüm. Türkiye’nin ilk vicdani retçisi Tayfun Gönül’ün düşüncelerini okuyunca (öngörülerine, sadeliğine, netliğine, kararlılığına ve cesaretine bakınca) katılmasanız da takdir edeceksiniz!

Türkiyeli Müslümanların büyük kısmı askerlik sorunu ile hesaplaşmak için Tayyip Erdoğan’ın (”Baba”, Büyüksün!) vicdani retçi olmasını beklerken (2023’e kadar bekleyebilirler!) arkasına Allah’ı, Melekleri ve Müslümanları almamış Tayfun Gönül’ün sözlerine ve dahası sözleri ile uyumlu eylemlerine bakın. Yıl 1990!

Sokak Dergisi’nde kendisi ile yapılmış söyleşiden bir iki pasaj aktarmak isterim:

“Askerliğe karşı tepkin ne zaman başladı?

Çocukluğumdan beri diyebilirim. Çünkü ben kendimi bildim bileli, var olan dünyadan çok, olması ge­reken üzerine düşündüm.(…)

Neden paralı askerlik yapmadın, üç ay­da kurtaracaktın?

Yaşamımda her zaman düşüncelerimle, davranışlarım arasında bu uyumu gözetmişimdir. Sonuçta benim askerliğe karşı çık­ma nedenim; askerliğin zor ve uzun olma­sından değil, çünkü ben bir doktorum, her­kes bilir ki doktorlar zaten sıradan erler gibi bir askerlik yapmazlar, hayli rahat geçer. Tam tersine askerlik yapmayı reddetmek, bir doktor için yaşamını daha zor koşullar­da sürdürmektir.

Benim karşı çıkışımın nedeni ahlaki. Bu açıdan paralı ya da parasız, uzun ya da kısa dönem benim için fark etmez. Orduya katılmak militarist aygıtın bir parçası olmak demektir. Bunun ahlaki sorumluluğunu üstlenmek istemiyo­rum.

Bu kampanya başını belaya sokmaya­cak mı?

Bu kararı vermeden önce bir yıl kadar dü­şündüm. Birçok arkadaşımın yaptığı gibi gözden uzak, kıyıda köşede durup askere gitmemek de vardı. Ancak ben yaşamın an­lamını hiçbir zaman salt kendi yaşantım üzerine kurmadım.

Dünyayı değiştirmek mücadelesiyle kendimce bir bağ kuramadı­ğım zaman, huzursuz oluyorum. Böylesi gizli saklı yaşamak bana onursuz geliyor. Bunun pratik sonuçlarının farkındayım.

Beni zorla askere alabilirler. Saçlarımı ke­sip elbise giydirebilirler. Ama hiçbir zaman emredersiniz komutanım dedirtemezler. Elime silah verip al bir düşman diye karşım­daki insanları öldürtemezler. Selam verdirtemezler. Yapabilecekleri en fazla şey, beni öldürmek.

Doğrusu ölüm beni korkutuyor ama, insan yaşamını nereye ka­dar ölüm korkusuna göre düzenleyebilir?

Kimlerden destek umuyorsun?

Öncelikle kadın hareketinden. Çünkü militarizm hiç tartışmasız bir erkek ideolojisidir. Militarizme karşı mücadele (bazı fe­ministler gene kendileri adına politika üret­tiğim için kızacaklar ama) kadın hareketi­nin asli meselelerinden biridir.

Ayrıca, bu­gün Kürt ulusuna karşı ilan edilmemiş bir iç savaş vardır. Ben nasıl erkek olmama rağ­men cinsiyetime ihanet ediyorsam, bu sa­vaşa katılmamakla kendi ulusal kimliğime de bir anlamda ihanet ediyorum.

Dolayısıy­la Kürt hareketinden destek bekliyorum. Özellikle merak ettiğim bir konu sosyalistlerin tutumu. Acaba, bir anarşisti destekle­yecek kadar “özgürlükçü” olabildiler mi?

Hemen söyleyeyim, bir sosyalist ülkede de yaşasaydım, aynı kampanyayı yürütürdüm. Benim için ordunun kızılı da sarısı da beya­zı da hepsi bir. Ayrıca, Müslümanların tu­tumlarını da merak ediyorum. Bana öyle geliyor ki inançlarında samimilerse, bu lâ­dini devlette askerlik yapmak onlara da ters geliyor olmalı. “

Düşündürücü!

Pınar Öğünç’ün bahsettiği 3. Müslüman Öğrenciler Buluşması’ndan çıkan çok önemli gördüğüm ortaklaşma metnini buraya almadan önce okuru Hilal Kaplan ile baş başa bırakmak istiyorum.

Enver Aydemir askeri Cezaevine kapatıldığında “Müslümanların ‘vicdan’ları ile imtihanı” başlıklı bir yazı kaleme almıştı Taraf Gazetesi’nde.

(Yasin Aktay’ın Yenişafak Gazetesi’nde yayımladığı “Enver Aydemir’in Uyarıcı Vicdanı” da, adı üzerinde uyarıcı idi. Akılda kalmış.)

Hilal Kaplan uyarıcı yazısını irkiltici bir tarzda noktalıyordu:

“İmanî bir imtihanı fevkalâde bir biçimde veren Enver Bey ile Türkiyeli Müslümanlar olarak imtihan oluyoruz. Bu minvalde askere alınma ihtimali olmayan Müslüman bir kadın olarak vicdani reddin “hak” olduğunu haykırmak adına yapabileceğim ‘delikanlılık’ bu kadar. Bakalım Müslüman erkeklerimizin ‘delikanlılığı’ ne kadar olacak…” (30.12.2009)

Ve o Ortaklaşma Metni:

3. Müslüman Öğrenciler Buluşması Ortaklaşma Metni:

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

1.   Laiklik temelinde inşa edilen Türkiye Cumhuriyeti’nde askerlik, mesleklerden bir meslektir ve kimse bir mesleği yapmaya zorlanamaz. Askerlik dâhil hiçbir meslek “vatan borcu” sayılarak insanlara dayatılamaz.

2.   Halkı, başka hiçbir meslekten soğutmak suç olmadığı gibi askerlikten soğutmak da suç olamaz. ‘Halkı askerlikten soğutmak’ diye bir suç olacaksa, askerlik sırasında bu halkın çocuklarını aşağılayan Türk Silahlı Kuvvetleri seçkinlerinin tamamı söz konusu suç dolayısıyla yargılanmalı en başta.

 3.   Laik ve demokratik bir kimlik taşıdığını iddia eden cumhuriyetin askerlik kurumu, dini ve dinî kavramları bir meşruiyet zemini olarak kullanamaz. Dolayısıyla TSK’nın, ”Şehitlik”, ”Vatanın kutsallığı”, ”Peygamber Ocağı” gibi kavramları kullanarak İslami değerleri istismarına bir an önce son verilmelidir.

4.   Müslüman ancak Allah’ın rızasını gözeten bir orduya mensup olabilir. Müslüman bir şahsiyetin NATO gibi uluslar arası emperyalist bloğa dahil veya laik bir orduda kendi rızasıyla görev alması düşünülemez.

5.   Kişinin dinî, ahlaki, siyasi ve sair nedenlerle herhangi bir orduda zorunlu olarak askerlik yapmayı reddetmesi demek olan Vicdani Ret insani ve İslami bir haktır.

6.   Dünyanın pek çok bölgesinde vicdani reddin bir hak olarak tanındığı ve fakat “vatanı düşmanlardan korumaya dair” bir sorun veya zaaf yaşanmadığı kamuoyunun dikkatinden kaçırılmamalıdır.

7.   “Vatanı kimden koruduğumuz” ve “Kime karşı cihad ettiğimiz” sorularına Müslümanlar hiç şüphesiz vahyin ışığında yanıt bulmalılar. İki kardeş halkın çocukları, kirli bir ‘iç savaş’ın kurbanları oluyorken, devlet’ten veya kavim’den değil, yalnızca Hak’tan yana tavır almalılar!

8.   Askerlik yapmakla erkeklik / erkek olmak arasında mantıklı, rasyonel bir ilişki bulunmamaktadır. Ancak resmi ideolojinin sponsorluğunda kof ve yoz bir “erkeklik edebiyatı” yapıla gelmektedir. Gayrıfıtrî bu erkeklik kurgusu, ‘askerlik yapmayanın erkekten sayılmayacağı’, ‘askere gidince adam olunacağı’ ve ‘askere gitmeyene kız verilmeyeceği’ gibi komik ve korkunç ‘batıl inançlar’ın yaygınlaşmasına sebep olmaktadır.

9.   Askerlik yapmayan veya yapamayan insanlara bir kurum tarafından “çürük” denmesi o insanların ruh veya beden sağlığı ile yahut karakterleri ile alakalı olmayan, söz konusu kurumun kendine ait teknik bir tabirden ibarettir. “Çürük”, dışlayıcı ve aşağılayıcı bir dil’den dökülen kötü bir sözdür, kabul edilemez.

10.  Tüm bunlar düşünülerek, ‘zorunlu askerlik’ ve ‘vicdani ret hakkı’nın hem toplumsal hem de siyasi düzlemde ciddi biçimde -itidal ve derinlik içinde- tartışmaya açılması gerekmektedir.

 Özgür Açılım Platformu – Hür Beyan Hareketi – Umut Gençliği – Felah Çağrısı – Mavera Gençlik Hareketi

(2 Mayıs 2012)